Wat Jezus werkelijk zei

Kernwoorden: Albert Schweitzer, alchemie, belang van magie, boodschap van Jezus (historisch), boodschappen over Jezus (historisch), canon, Chinese, christendom, confrontatie, dertiende, eenvoud, Enochieten, forum, forum-aanwijzingen, geestelijke werkelijkheid ontwikkeling kracht, geloof en wetenschap, gewelddadigheid, hebbeding, hemelkoningin, innerlijke uiterlijke dialogen, islam en christendom, Jezus, joodse, leeshulp, leven, literatuur, literatuur zoeken, literatuurlijst, Maarten van Buuren, Maurice Casey, meester, militaire, mystiek, mythen, oefenen, onderzoek, Origenes, overleven, overzicht, persoonlijke, Peter Nissen, realisering, recensie; WJWZ; lezers; leeshulp, schepping, stamboom, Thomas, traditie, vader, Wijsheidsboeken, WJWZ, zeventiende eeuw, zielscontracten, Zoon van de Mens, Zuid-Afrika

Onder meer op deze pagina:

Aankondiging van de uitgeverij

Uitgeverij Synthese schreef de volgende aankondiging:

“Er is niets verborgen dat niet onthuld zal worden” staat zowel in het evangelie naar Lukas (12:2) als dat naar Thomas (5:2) en wordt door Boudewijn Koole gerekend tot de kern van Jezus’ boodschap. Die boodschap VAN, niet OVER Jezus wordt in dit boek op basis van nieuw wetenschappelijk onderzoek in essentie en duidelijk gereconstrueerd. Wat Jezus werkelijk zei schetst een uniek en historisch betrouwbaar beeld van Jezus’ optreden en boodschap in de context van het Jodendom van die tijd en eerder. De onbekende achtergronden van jodendom en christendom worden geschetst. Onthullend voor Bijbellezers en intrigerend voor wie een objectief beeld van die historie zoekt maar er nog weinig kennis van heeft.
Uiteindelijk werd van de boodschap van Jezus een veelvormige boodschap OVER Jezus gemaakt. Boudewijn Koole brengt het landschap van invloeden en voorstellingen en teksten in kaart, haalt gangbare beelden omver en blijft ook met heel wat vragen zitten. Uit een deel van die groepen groeide het latere christendom, daarmee het Jezus afwijzende rabbijnse jodendom tot eigen traditievorming aanzettend. Met Wat Jezus werkelijk zei kunt u zelf een beeld en mening vormen over wat er van Jezus’ boodschap behouden bleef.

Daaraan voeg ik hier het volgende toe:

Een opmerkelijke bijzonderheid van het boek vormen de hoofdstukken met kerngezegden waarin helder – en in kleur! – zichtbaar wordt welke gezegden het meest waarschijnlijk door Jezus zelf zijn gezegd, en dus wat zijn eigen centrale boodschap vormde.
Het boek heeft isbn 978 90 6271 090 4.

Overzicht van de inhoud

Woord vooraf

Jezusvereerders en andere Joden: geen christendom

Toen Jezus nog niet veroordeeld was … wat leerde en deed hij echt?

De kerngezegden in twee volgordes

In de volgorde van het Thomasevangelie

In de volgorde van de bron Q

Voorlopige conclusie en vooruitblik

Wat aan Jezus vooraf ging – enkele ruimere kringen

De kerngezegden in elkaars context

Volgorde van het kernevangelie naar Thomas

Volgorde volgens de oudste laag van Q

Eerste indrukken vasthouden

De wereld om Jezus heen

Volgelingen en vereerders van Jezus

Andere aandacht voor de dood; en de betekenis van vrouwen

Herziening van de Jezusreceptie? Noodzaak, voorbeelden, uitzicht

Verantwoording van de methode

Aanhangsel Over de twee bronnen: het evangelie naar Thomas en de bron Q

Literatuur

Register van belangrijkste namen, begrippen en thema’s

Nawoord

Aanvullingen op de literatuurlijst

Van de literatuurlijst in het boek is een uitgebreidere versie van de literatuurlijst beschikbaar op een aparte pagina op deze website.
Daar is zowel een toelichting te vinden op hoe je literatuur kunt vinden en beoordelen, als dat bij een aantal boeken in de lijst annotaties toe zijn gevoegd, als dat de lijst iets uitgebreider is.

Mogelijkheden om mee te denken en te reageren: doe mee aan het forum!

Behalve door het boek zelf te lezen en de resultaten tot u te nemen en te overwegen, kunt u de inhoud uiteraard ook bespreken met anderen. Zakelijke meningsuitwisseling en informatieuitwisseling is mogelijk via het forum op deze website.
Uiteraard juich ik het ook toe als u over het boek en zijn inhoud discussieert in de media die u zelf leest of gebruikt.
Zover ik weet, is er geen centrale plek op internet (anders hoor ik het graag van u!) die aan de specifieke thematiek van dit boek (boodschap van de historische Jezus, ontstaan van jodendom en christendom en van de bijbel binnen een veel bredere historische context, betekenis van die historische ontdekkingen in de politieke praktijk, voor de levenspraktijk van mensen en voor de rol van godsdiensten) in die samenhang aandacht geeft. Maar dat kan uiteraard ook nooit buiten individuele inspanningen om.

OM DIRECT NAAR HET FORUM TE GAAN KLIK:
Over Jezus, Bijbel, feiten en mythen van jodendom en christendom en meer!

Publieke recensies en reacties

Eventuele recensies of reacties zullen hier vermeld worden met verwijzingen zodat u ze zelf kunt bekijken. Zij worden ook – met eventueel commentaar – genoemd in het forum. Komt u een hier nog ontbrekende recensie of reactie tegen, dan verzoek ik u vriendelijk die te melden via de e-mailmogelijkheid links boven, zodat zoveel mogelijk anderen er desgewenst kennis van kunnen nemen.

A.G.P. Spamer, NBD Biblion recensie aug. 2012

Peter Nissen, ‘Ware woorden van de meester’, in VolZin 12 oktober 2012, p. 34; zie de tekst ervan in mijn bericht in het forum WJWS van 22 okt. 2012 waar de bespreking is te vinden

Waarom en hoe het boek tot stand kwam

Is alles eigenlijk heel simpel? Dat hangt er natuurlijk van af wat je met alles bedoelt, en van wat je onder simpel verstaat. Voor vrijwel ieder van ons is het belangrijk (en vaak een bewust feit), dat onze individuele kern zowel waarneming en redeneervermogen heeft en dat we ons daarmee een plaats zien innemen in een omgeving die veel groter is dan wij zelf.
We herkennen wat ons meer verwant is en onderscheiden dat van wat ons minder verwant is. We maken tweedelingen in onze voorstellingen en in de taal (die beide hangen samen) om de wereld en het leven een beetje overzichtelijk te houden, hoewel de werkelijkheid steeds verandert. Er zijn dag en nacht, warm en koud, overvloed en honger, rijkdom en armoede, maar ook leven en dood, tijd en eeuwigheid, niets en alles, en dat in oneindige variaties.
Wij voelen en weten dat we zelf niet alles zijn maar ook dat we hoewel beperkt, verbonden zijn met wat (ogenschijnlijk) buiten ons is.
Kan überhaupt iets gezegd worden over dat wat alles omvat?

Ik denk het niet, want ook wij en ook die woorden die dan gezegd zouden zijn, zijn maar een deel van alles, en kunnen alleen als deel met dat geheel verbonden zijn. Het deel kan het geheel niet beheersen. Het kan het alleen ‘erkennen’, ‘voelen’, ‘respecteren’.
Toch heb ik de indruk dat iemand als Jezus dat vreemde geheim dat wij deel uit maken van iets veel groters en dat wij daar in al onze eenvoud vorm aan kunnen geven, kende. Wij kunnen ervaren dat we door ‘iets groters’ geïnspireerd zijn en iedere dag, zelfs ieder moment opnieuw, uitdrukking geven aan het goede dat volgt uit die inspiratie en binnen onze mogelijkheden ligt.

De eenheid van de mensheid, de eenvoud van het leven en de samenhang van de hele wereld: het lijkt er op of ondanks de enorme complexiteit die we kunnen ervaren en soms zelfs benoemen, er ook een manier is om daarmee in alle eenvoud om te gaan. En Jezus en anderen – ook in andere culturen, maar dan op in die cultuur passende wijze – hebben daar woorden aan gegeven, zodat we het ons in het bewustzijn kunnen brengen en kunnen her-inneren. Waarbij ze er allemaal direct bij zeggen, dat je het niet kunt verwerkelijken door het uit je hoofd te leren, of er een systeem van te maken en het mechanisch toe te passen, maar door je hart en je verstand en je wil één te laten zijn. En dat kan vervolgens alleen weer door niet gehecht te zijn of blijven aan oordelen, ideeën en voorstellingen aan de ene kant en aan plezierige gewoontes, ervaringen, relaties of goederen aan de andere kant.
De sociale kant van dit alles komt daar dan nog bij: het gaat er om zo te leven dat we elkaar helpen niet te gehecht te raken maar juist voluit van iedere dag te genieten.

Mijn zoektocht was om dat in beeld te krijgen zoals Jezus het zag. Niet zoals anderen later hebben gezegd dat hij het zag, maar zoals hij het feitelijk zelf gezegd en als voorbeeld geleefd heeft.

Zo zie ik althans achteraf hoe ik tot dit onderzoek en tot de resultaten ervan in dit boek ben gekomen.

Ik kan het ook anders omschrijven.
Toen ik jong was, leerde ik de wereld kennen en omschrijven in de voorstellingen van ‘het geloof’ van mijn omgeving. Dat waren het wereldbeeld en de bijbehorende opvattingen die mijn omgeving en mijn ouders hadden uit de christelijke traditie, en die toegeschreven werden aan de bijbel. Die bijbel werd als de waarheid, het woord van God, beschouwd, dus er zat een behoorlijke lading op dat je die waarheid serieus diende te nemen.
De reden daarvan was dat met die waarheid de structuren werden omschreven van het leven zoals zich dat afspeelde of diende af te spelen. Het waren niet alleen mythische verhalen die zondags uitgelegd werden, het waren ook de beddingen (grondslagen of fundamenten) waaruit richtlijnen voor het leven voortvloeiden. En dat leven was sterk geordend, in sociale en kosmische hiërarchieën, maar ook met concrete voorschriften voor allerlei intermenselijke verhoudingen.
En dit alles werd niet alleen zondags uitgelegd, het werd ook gevierd ofwel in rituelen vorm gegeven, van de zondagse kerkdienst (of bij andere christenen de heilige mis) tot de dagelijkse gebeden, gezangen en andere rituelen thuis.

De koppeling tussen bijbelse voorstellingen en regels voor het dagelijks leven werd zo kort mogelijk, zo overzichtelijk mogelijk en zo ondubbelzinnig mogelijk voorgesteld. Daarbij werd aan de historische werkelijkheid achter het ontstaan van al die mythen en riten, zowel in de heilige schriften als in de later gevormde kerkelijke organisaties, weinig recht gedaan. Een eenvoudige verdediging van het eigen gelijk, van de eigen groepswaarheid, daar kwam het vaak op neer.
Maar de historie is interessanter, ontdekte ik. De heilige schriften zijn achteraf gekozen op grond van wat paste bij de gemaakte keuzes van bepaalde groepen; ze zijn ook keer op keer sterk geredigeerd om in nieuwe situaties van dienst te kunnen zijn. Van dienst niet alleen aan de hele gemeenschap, maar vaak allereerst aan de leiders.
Zodoende werd het voor mij des te interessanter om te kijken welke plaats en rol Jezus in deze historie inneemt. Want die is volgens (velen in) de christelijke traditie immers uiterst centraal.

Zo kwam ik tot de vraagstelling van dit boek. Wat is de boodschap van Jezus geweest toen hij nog op aarde rond liep? En in welk opzicht is die later veranderd of heeft die later een andere plaats gekregen in de verhalen van zijn vereerders over hem? Kwam de ‘boodschap’ van de latere christelijke godsdienst eigenlijk overeen met Jezus’ eigen boodschap of (deels) niet? En hoe is dat dan gegaan?

Op alle vragen die daaruit voortvloeien, ben ik niet ingegaan in dit boek. Maar ik hoop een begin gemaakt te hebben met ze te stellen.
Omdat de boodschap van Jezus zelf mij treffend overkomt. En ik blijf zoeken naar wat het geheim is van de eenvoud die er uit lijkt te spreken, althans voor mij.
Dat is wat ik heb willen delen in dit boek, en waarvan ik benieuwd ben hoe u er op reageert, of liever van hoop dat u er wat aan heeft. Want ik vermoed dat het in mijn en uw leven gaat om het simpele vorm geven aan wat die eenvoud van het bestaan nu eenmaal is en kan zijn, ook al zijn we aanvankelijk misschien nog zo verstrikt in de complexiteiten van wat anderen ons voorhouden of wat we onszelf hebben aangewend als oordelen, opvattingen en gewoontes waaraan we ons vervolgens gehecht hebben.
Misschien ontdekken we zelfs mogelijkheden om onze verwantschap met elkaar, met andere mensen en levende wezens, met de natuur en uiteindelijk de hele kosmos opnieuw te ervaren en vorm te geven op eenvoudige manieren die passen bij de nieuwe mogelijkheden van onze eigen tijd.

Want wat voor zin heeft complexiteit als er niet een eenvoudige kernachtige wijze is om er inzicht in te hebben en er in verbondenheid vruchtbaar mee om te gaan? En wat voor zin heeft eenvoud als het niet is om zowel de delen als het geheel tot bloei te brengen (wetend dat bloei en vergankelijkheid twee kanten van dezelfde medaille zijn)?
Misschien is het nog wel simpeler: wie goed doet, goed ontmoet. En als dat toch kwaad lijkt of lijden omvat, is dat misschien gewoon onze bijdrage aan die grote bloei waarvan we deel uitmaken. Of willen we alleen het zoet en niet het zuur? Dan kan het moeilijk worden, want zonder pijn geen vreugde.
Als we alles alleen op de bekende manier willen, staan we nooit open voor het nieuwe dat altijd ook op ons af komt. We maken er zelfs deel van uit, gemerkt of ongemerkt. Het is allemaal een wonder, met oneindig vele kanten. Niet in woorden uit te drukken. Maar wel te ‘beseffen’ of ‘voelen’ of ‘ervaren’ en … delen.