David Servan-Schreiber, Uw BREIN als MEDICIJN: Zelf stress, angst en depressie overwinnen, [vertaling uit het Frans, ]Utrecht / Antwerpen (Kosmos-Z&K) 2005-8e druk (2003-1e), 285 pp.

Zoals dat wel vaker het geval is met de belangrijkste maar simpelste inzichten, vergeten we ze het snelst omdat we er overheen kijken.. Dat zou je ook bijna met dit boek doen, als je het gelezen hebt. Zo vanzelfsprekend komt de inhoud over. Het pijnlijke is dat we de vanzelfsprekendheid ervan misschien wel gemakkelijk inzien op het moment dat we dit boek lezen maar dat dit boek ondertussen wel de vinger legt op een hele zere plek. Namelijk dat onze maatschappij – dus wijzelf – nu juist zo is geworden dat zij aan deze eenvoudige maar fundamentele inzichten en de erbij behorende gedragspatronen voorbijgaat. Die opvattingen zijn onder andere dat we horen te passen in het maatschappelijke systeem van automatisering. Dat we alles horen af te meten naar hoeveel we kunnen produceren en hoeveel we kunnen consumeren, en dat we onze zorg voor ons geestelijke en lichamelijke welbevinden horen te verschuiven naar zogeheten vrijetijdsactiviteiten. Tijd is geld, en dat soort credo’s, worden dan overheersend. Emoties komen dan op de tweede of zelfs laatste plaats.
Dit boek is geschreven voor mensen die last hebben gekregen van stress, die angstig zijn geworden, die depressief zijn geraakt. En het biedt precies een aantal methoden waarvan bewezen is dat zij die vervelende ‘on-balansen’ voorkomen en zelfs opheffen. Even goed of beter dan het gebruik van antidepressiva als Prozac, Lithium, Zyprexa en andere (die niet alleen vervelende bijwerkingen kunnen hebben maar pas goed werken samen met andere therapieën zoals de methoden waarover dit boekje gaat en die los daarvan vaak weinig verbetering brengen; gelukkig geneest de natuur zich zelf vaak). Voor een deel zelfs heel simpele methoden die u gewoon zelf kunt uitvoeren. Er zit daarbij wel een klein addertje onder het gras (waarop ik nog terugkom). Maar deze stelling van de auteur maakt hij zonder meer waar.
De methoden gaan eenvoudig over fundamentele zaken als voeding, lichaamsbeweging, ons hartslagritme natuurlijk houden en ons dag- en nachtritme te bewaken (door een goede overgang te maken). Maar even eenvoudig over niet minder fundamentele zaken als ons innerlijk emotioneel onder controle houden (beschermen, voeden en ruimte geven). Zelfs onze emotionele trauma’s helpen oplossen, en ons verbinden met een ruimere kring dan onze directe familie, zodat we zin aan ons leven geven en die emotioneel ervaren. Ik weid hier verder niet over de methoden uit. De auteur beschrijft die helder en aanstekelijk in de verschillende hoofdstukjes van dit buitengewoon leesbare boek. Aan het eind van het boek noemt hij de wetenschappelijke onderzoeken die inderdaad het grote effect bewijzen van de genoemde methoden hebben. En toch gaat het in dit boek over de zaken die fundamenteel zijn in iedere vorm van menselijke zorg en communicatie, ieder ziet meteen dat het hier om basisinzichten gaat die iedereen eigenlijk moet hanteren. Of dat nu in het gezin is, in de medische zorg of de ouderenzorg, in bedrijven, in lokale gemeenschappen of andere sociale verbanden, of gewoon op straat. En anders is het handig om die zaken door dit boek te leren kennen. Of onze kennis ervan op te frissen.
Ik weersta de verleiding om nog meer aan te halen uit het boek, en wijs alleen nog op de samenvatting in hoofdstukje 15. Het boek leest buitengewoon gemakkelijk en plezierig. Nu alleen nog even doen.
In dat laatste zit hem natuurlijk de crux. Er zijn toch in ieder leven wel conflicten, innerlijke en uiterlijke, die stress veroorzaken, voor het eerst of opnieuw trauma’s maken of oprakelen, minder goed te genezen ziektes en zelfs de algemene lichamelijke en geestelijke neergang van het ouder worden. De methoden in dit boek garanderen geen onsterfelijkheid of geluk. Maar zij bieden voor elke situatie en elke leeftijd handvaten die buitengewoon goed kunnen helpen om stress, angsten en depressies te voorkomen of beter te kunnen verdragen, zo niet te genezen. Dat is de grote waarde van het betoog van dit boek.
Ook vind ik het leuk om te vermelden dat de auteur assertiviteit omschrijft als ‘geweldloze emotionele communicatie’. Hij legt duidelijk uit wat hij daar mee bedoelt. Namelijk communicatie waarin aandacht wordt gegeven aan de wederzijdse emoties, waarin die erkend en gedeeld worden, een intensief proces dat tegelijkertijd niet aan pijn voorbij ziet en toch geweldloos is, weldadig, helend.
Een bezwaar tegen het betoog van dit boek zou kunnen zijn (het genoemde addertje onder het gras) dat het moeilijkste nu net is om niet mee te doen in de “rat-race” die deze maatschappij vaak is. Pas als je daar innerlijk en ook voldoende uiterlijk afstand van weet te nemen, kun je je het veroorloven om ook in die stressende maatschappij allereerst op je eigen welbevinden en de daarvoor benodigde evenwichten te letten. Iets om thuis en op school al mee te beginnen dus, het is gelukkig het natuurlijkste dat ieder mens wil en dat bij ieder mens past en waarvoor zij of hij zich nooit hoeft te schamen. Het zal blijken dat je bijna overal kansen vindt en gelegenheid om de genoemde methoden – behalve enkele waar wat meer hulpmiddelen voor nodig zijn – uit te voeren op een ontspannen althans ontspannende wijze. Zeker ook je manier van communiceren. Gewoon beginnen met de methode die bij je past zal al voldoende doorwerken in een resultaat dat je van te voren niet had kunnen dromen. Maar er kan dus wel wat moed voor nodig zijn! Om het simpel en dichbij onze emoties te houden en daarbij te blijven. De auteur maakt voortdurend praktisch nuttige opmerkingen waar je bijna overheen zou lezen, zo voor de hand liggend zijn ze en zo vaak vergeten we ze.
Sympathiek, aan te bevelen.