Alexander Nehamas, The Art of Living: Socratic Reflections from Plato to Foucault, [including very extensive notes, bibliography and index, Berkeley / Los Angeles / London (Univ. of Calif. Press) 1998, 283pp.

Nehamas stelt dat filosofie volgens Plato tot doel had een filosofisch leven te leiden. Dat wil zeggen een leven dat de waarden waaraan de filosofie aandacht gaf, weerspiegelde – het gaat ook bij Aristoteles’ ethiek nog om karaktervormende deugden – en dat rekening hield met de best mogelijke manier waarop die waarden aandacht konden krijgen. En dat Plato figuur van Socrates zo neerzette in zijn werken dat we hem enerzijds als model gaan beschouwen van dat filosofische leven (en van filosofie als levenskunst). En anderzijds geen greep krijgen op de verhouding tussen Socrates’ wijze van filosoferen en zijn wijze van leven zónder dat we gedwongen zijn onze eigen antwoorden te zoeken op onze eigen vragen wat de beste wijze van leven zou zijn! (Over sterk vergelijkbare thema’s zie ook Pierre Hadot, Philosophy as a Way of Life: Spiritual Exercises from Socrates to Foucault.)
Nehamas illustreert de literaire werkwijze van Plato aan die van Thomas Mann in Der Zauberberg waarin aan de hoofdfiguur Hans Castorp ook de ironie geïllustreerd wordt, evenals – mutatis mutandis- aan Socrates. Nehamas gaat uitvoerig in op de verhouding tussen literatuur en filosofie bij Plato. En leest Plato niet vanuit de conclusies die later over Plato zijn getrokken maar vanuit zijn literaire optiek en werkwijze waaruit Socrates als model naar voren komt.
Het gaat bij Socrates om authenticiteit. En de individualistische denkers in de Westerse geschiedenis bij uitstek, Montaigne, Nietzsche en Foucault, grepen dan ook niet toevallig op hem terug. Waarbij ze niet alleen hun eigen Socrates-beeld schiepen maar ook hun eigen visie formuleerden op de beste wijze van leven.
Dit boek is een weergave en uitwerking van de Sather Classical Lectures die de auteur in 1992-1993 gehouden heeft aan het Department of Classics aan de Universiteit van California in Berkeley. Het betoog houdt tegelijk rekening met zowel alle relevante informaties als logische redeneringen op detailniveau en met de hoofdlijnen die de praktische betekenis van filosofie als levenskunst ondersteunen. Dat maakt het lezen tot zowel een intellectueel en inspirerend genoegen als tot een hele – want soms veelomvattende – klus.
Ik heb dit boek nog niet helemaal gelezen – wel zoveel (inleiding en eerste hoofdstuk) dat ik bovenstaande regels geheel kan verantwoorden – maar de inhoud is dat zeker waard. Speciaal voor hen die al vermoedden dat filosofie zeker tot de Middeleeuwen vooral de taak had om die karaktervorming te bewerkstelligen die tot de beste wijze van leven zou voeren. Filosofie omvatte toen nog zowel de letteren als de psychologie!