Vooraf laat de auteur weten (5) dat het verhaal over Wladimir Ivansjin geschikt is of bedoeld is om de criteria te toetsen die de lezer aan zou leggen aan de kwaliteit van vernieuwers van spiritualiteit, stichters en grondleggers van religieuze tradities die echt wat te vertellen hebben maar meestal pas achteraf op hun waarde geschat worden, in een ruimer perspectief. Want als je weet waarop je moet letten, wie je kunt vertrouwen ook als iedereen zich verder vergist, dan heb je – misschien – iets heel waardevols te pakken. De auteur biedt vragen aan waarop het verhaal een antwoord moet geven. De lezer heeft zijn eigen criteria en gaat dus bij het lezen mogelijk een avontuur aan.
Het verhaal is dat de hoofdpersoon een stem hoort die zegt dat hij een messias is, er vervolgens gehoor aan geeft en omdat niemand hem gelooft, zijn Moskause appartement verlaat en zich uiteindelijk op een landtong aan een meer vestigt. Daar ontmoet hij of ontmoeten hem allerlei mensen die in de gewone maatschappij uitgerangeerd zijn. Die ontmoetingen zijn bijzonder en leiden er toe dat sommigen hem direct weer verlaten, anderen definitief bij hem lijken te blijven.
Het verhaal eindigt eigenlijk niet. Weliswaar verlaat de hoofdpersoon zijn laatste overgebleven trouwe volgelingen uiteindelijk met onbekende bestemming maar hoofdpersoon en auteur gezamenlijk leggen op dat punt de lezer een aantal vragen voor om verder over na te denken en misschien antwoord op te geven. In wezen is het uiteraard de bedoeling dat de lezer bij zichzelf te rade gaat en zijn eigen antwoorden vindt.
Nogmaals: ook los van deze diepere bedoeling leest het verhaal prettig en als vanzelf.
Opvallend aan deze goed geschreven novelle vind ik dat de uit Rusland afkomstige schrijfster een verhaal geschreven lijkt te hebben waarin zij zelf bijna afwezig lijkt te zijn. Want ze geeft er de voorkeur aan haar boodschap indirect over te brengen via het verhaal en het proces dat bij de lezer op gang komt. Het is wel duidelijk dat zij op de hoogte is van Russische spirituele tradities en van dilemma’s van vaak verwarde Russen in een moderne maar chaotische samenleving. Beide elementen zijn duidelijk herkenbaar en vooral waar dat de Russische spirituele tradities betreft is dat ook boeiend voor niet-Russen vind ik. Het meest intrigerend intrigerend aan deze novelle vind ik dat onder de oppervlakte van de taal en het verhaal – als het ware zoals je over het ijs lopend er door heen zonder speciaal iets te zoeken naar beneden kijkend – allerlei dingen gewaar wordt die je sterk te denken geven. Alsof de auteur uit de schat van dingen die zij door eigen ervaring heeft ontdekt, een aantal zaken aan de lezer te zien geeft – als hij de moeite wil nemen. En de indruk die de schrijfster daarbij op mij maakt, is dat zij diep in het water en de grond onder dat ijs is doorgedrongen en daar een aantal schatten gevonden heeft, die zij zorgvuldig heeft afgepoetst en bekeken en er de waarde van geproefd heeft en ze nu zo voor de lezer, argeloos en wel, op zijn pad neerzet dat hij de kans heeft ieder juweeltje in die schat zelf op waarde te proeven.
Ik heb zelf een paar van die schatten aangestreept. De belangrijkste voor mij zijn enkele zinsneden op blz. 49 maar er zijn er natuurlijk veel meer die ik hier niet allemaal aanhaal. Die zinsneden zijn:
‘ “Niemand ademt zelf,” zei ik. … “Als we zelf zouden ademen, zouden we kunnen stoppen met ademen wanneer we dat zouden willen. Maar we kunnen alleen onze adem inhouden.” Het gevoel, dat er ‘iets’ in je ademt, laat staan dat er ‘iemand’ in je ademt, is behoorlijk verontrustend. … ‘
Ik vraag me in ieder geval nu af wat ieder van ons zou antwoorden op de vraag: Wat ademt er door jou heen?! En zulke thema’s zijn er meer.
Al met al een boeiend boek dat makkelijk leest maar impliciet zaken aan de orde stelt waarover je nog even blijft nadenken. Geschreven in een bijzondere taal of verhaalvorm die in de heldere vertaling prettig leest. Ook los van de aparte spirituele thema’s want daarvoor is de situatie en zijn de ontmoetingen te intrigerend, terwijl er anderzijds ‘nauwelijks’ iets gebeurd is van enig maatschappelijk of groot persoonlijk belang, zou je zeggen. Waar gaat dit verhaal eigenlijk over?!
