Suzan Marletta-Hart, Leven met hooggevoeligheid: Van opgave naar gave, Baarn (Ten Have) 2003 – 6e druk, 256 pp.

Inmiddels heb ik aanleiding bepaalde elementen van hooggevoeligheid of het omgaan met gevoeligheid nog serieuzer te nemen dan ik hieronder deed. Voor mijn nuancerende vervolg uit 2020 op deze bespreking uit 2003 zie mijn recentere bericht over het boek Hoogbegaafde senioren.

Een vlot leesbaar boek over een misschien nog steeds vaag onderwerp, want wat is hooggevoeligheid anders dan de ervaring van hoge gevoeligheid die iedereen af en toe wel eens ervaren heeft? De bewering dat heel wat mensen – 20 % wordt gezegd – duidelijk in deze categorie vallen, doet niet af aan het feit dat veel wat erover gezegd wordt, eigenlijk van toepassing verklaard kan worden op de gevoelige aspecten van ieder mens, ook de minder gevoeligen. Het boek bevat dan ook nogal wat onderwerpen die vroeger thuis gehoord zouden hebben in de vragenrubriek van dames- en opvoedingsbladen, zonder in een speciale categorie ondergebracht te zijn. Het is misschien wat overdreven aandacht te vragen voor een extra talent, alsof dat een ziekte zou zijn. Het is dat niet maar het eist wel extra zorg, dat is dan ook de terechte teneur van dit boek, ook al is de aandacht voor het speciale ervan voor mij soms wat te beschamend: zo speciaal zou ik liever niet zijn (maar ik moet toegeven dat ik dat ben, net als al die andere meer en minder gevoelige mensen, en hun uiteenlopende talenten en karakters). En die aandacht is wel nodig, ook dat is niet te ontkennen. Zeker waar de balans te ver weg is geraakt en weer herwonnen moet worden.
Daarover geeft dit boek tips. Een basistheorie kan ik er niet in ontdekken – of het moest de overprikkeldheid in de moderne tijd van onze zenuwen zijn – maar dat hoeft ook niet om toch een praktisch boek aan te treffen. Het boek is bedoeld om al lezende zelfaandacht te veroorzaken en daar slaagt het waarschijnlijk goed in – ik ervaar dit zelf tegelijk als een risico: je zal maar narcistische neigingen hebben, dan moet je hier oppassen. Maar verschillende aspecten van hooggevoeligheid of overprikkeldheid en andere onbalansen, evenals diverse kansen die hooggevoeligheid oplevert voor waardevol maatschappelijk functioneren, komen uitgebreid en helder aan de orde. De hoofdstukken eindigen allemaal met een suggestief samenvattend overzicht.
Hoewel voor mij sommige pagina’s wat weeïg waren, vond ik op andere potentieel nuttige brokjes informatie (nogal verspreid over de pagina’s 26-97, 105-132, 199-250). En ik vond een groter percentage pagina’s daarop kans maken naarmate het boek vorderde. In het bijzonder het laatste hoofdstuk met suggesties voor ’therapieën en strategieën’ is handig voor alle mensen die wel eens in onbalans zijn, ook buiten de 20 % hooggevoeligen die de auteur veronderstelt. Wie echter liever niet het hele boek door wil nemen, kan eerst de samenvattingen aan het eind van ieder hoofdstuk doorlezen, en dan kijken waar de uitgebreide tekst over het item staat – maar reken niet op samengebalde informatie, dit boek is in de eerste plaats een – niet te diepgaand – leesboek. Als ik een samenvatting van de informatieve inhoud zou moeten geven, zou ik niet veel verder komen dan dat ik daar geen pap van denk te kunnen koken.
Hoewel het boek gebaseerd lijkt op de onwetenschappelijke veronderstelling dat zij de vergeten 20 % van de mensheid die hooggevoelig is aanspreekt, kan de goedwillende en (zelf)kritische lezer(es) hier zeker wat waardevols uit halen. Zeker, u bent heel speciaal, niet omdat u belangrijker bent dan die andere 80 % maar omdat u bij die 100 % hoort die allemaal wel eens een probleem heeft met het opnieuw in balans komen, en daardoor tevens waardevol voor anderen en en hun omgeving zijn.
Minder sterk vond ik dus het begin, sommige onderdelen over contact met anderen en problemen rondom werken, en het hele hoofdstuk over de zogeheten kwaliteiten van hooggevoeligen (dit laatste misschien omdat ze nu eenmaal minder apart zijn dan de schrijfster had gewild?), en het eerste deel van het hoofdstuk over hooggevoelige kinderen. Het boek heeft nu eenmaal een wat hoogdravend thema, en worstelt zich daar naar mijn gevoelen naarmate het boek vordert niet helemaal onderuit.
En hoewel de wetenschappelijke onderbouwing niet aan de orde is, kan het boek de geïnteresseerde lezer wat opleveren; in ieder geval was binnen een jaar de zesde druk nodig! Het is te hopen dat deze interesse niet gebaseerd is op de suggestie dat de eventueel hooggevoelige lezer(es) zich vooral op zichzelf dient te richten ten koste van de aandacht voor anderen, of dat het mogelijk zou zijn in balans te geraken zonder afstemming op dat wat aan alle tegenstellingen in onszelf en de wereld vooraf gaat of erin tot uiting komt, te weten de geestelijke aspecten van de werkelijkheid (voor dit laatste biedt dit boek betrekkelijk weinig aanknopingspunten, afgezien van een op zichzelf waardevolle positieve instelling). Goedkope oplossingen zijn er soms niet, en dat is door dit boek niet veranderd.
Het boek biedt zeker troost voor mensen die hier lezen dat hun gevoeligheden niet gek of ongewoon zijn, en tips om daarmee om te gaan. Anderzijds biedt het nog te weinig diepgang waar je dat misschien zou wensen, bijvoorbeeld over een baaierd aan spirituele aspecten waar nu luchtig over heen gegaan wordt.
Goed is het om luchtig met zware gevoeligheden om te kunnen gaan. Maar om zo over zwaardere zaken heen te stappen doet te weinig recht aan die thema’s die zich in gewone mensenlevens nu eenmaal terecht als zwaar aan kunnen dienen. Vind ik.