Udo Doedens, In het teken van tegenspraak: Steekhoudende gedachten van Søren Kierkegaard,[ met bibliografie en bronvermeldingen,] Zoetermeer (Meinema) 2005, 120pp.

Boeiende teksten van een boeiende schrijver uit de negentiende eeuw, de Deen Kierkegaard. Kierkegaard was goed thuis in de geschiedenis van de humaniora – de letteren, de filosofie en de theologie – en een scherpzinnig observator en denker. Hij verzette zich tegen de gezapigheid in de kerken. Hij zag vooral de kloof tussen de wetenschap en het geloof. Geloven diende geen kennistoeëigening te zijn maar een sprong in het diepe. Lijden – liefhebben – in navolging van Jezus, daar ging het om. Want alleen dan stapte je in het spoor van de waarheid, van de authenticiteit, en het lijden is daar een onderdeel van. Er staat genoeg tegenover.
De voorgaande zinnen zijn mijn woorden om in te leiden dat Kierkgegaard een ongelooflijk interessante schrijver en denker is. In dit aantrekkelijke boekje wordt dat door Udo Doedens geïllustreerd aan citaten uit de dagboeken van Kierkegaard, enigszins geordend per onderwerp, en per zo onstaan hoofdstukje ingeleid door Udo Doedens. Dat is voldoende om vele lezers te denken te geven. Het zou aanleiding kunnen zijn om verder te zoeken naar de ‘wijsheid’ van Kierkegaard, en daarvoor is een goede literatuurlijst van vertaalde werken toegevoegd.
Nu is het zo dat je om Kierkegaard goed te begrijpen eigenlijk moet weten dat Kierkegaard nog niets moest hebben van historische bijbelkritiek omdat die zijns inziens afleidde van de kern van het geloven: de sprong in het diepe. En dat de kerken van zijn tijd inderdaad buitengewoon gezapig waren, vol goedkope praatjes voor weldenkende, goed in de watten zittende burgers. En dat Kierkegaard’s nadruk op de existentiële kant van het bestaan – wat raar dat de filosofen en wetenschappers en kerkleiders die zo graag vergaten! – grote invloed heeft gehad en geleid heeft tot een hele stroming in de cultuur en vooral de filosofie, het existentialisme. (Een zeer aan te bevelen boek waarin de geschiedenis hiervan helder wordt behandeld aan de hand van het kernbegrip ‘authenticiteit’ bij de voornaamste filosofen van de stroming van Kierkegaard tot en met Sartre en Camus, wordt elders besproken.)
Je moet uit zijn werken niet, ook niet uit dit boekje, afleiden dat bijbelkritiek onzin is, of dat we van de geschiedenis van het christendom niets meer hoeven te weten dan hij, of dat het christendom de enige stroming is waarin de waarheid te vinden is die hij ervaart. De visie op die zaken in de tijd van Kierkegaard was nu eenmaal heel anders dan nu. Maar je kunt nog veel aan zijn ideeën en opmerkingen ontlenen. Het is leuk om ze te lezen, zeker als je al een bredere kennis hebt. Maar ook zonder die kennis geeft hij genoeg te denken om mee vooruit te kunnen. Het is wellicht een goed idee, als je die brede kennis niet hebt, eerst een van de biografische werken te lezen die achterin genoemd worden. Zo verwerf je op een meestal gemakkelijke wijze voldoende achtergrondkennis, aan de hand van een vaak boeiende persoonlijke ontwikkeling.
Udo Doedens richt zich in zijn boeiende toelichtingen wellicht vooral op de – kennelijk nog steeds vaak gezapige – gelovigen en kerkmensen van tegenwoordig. Maar ook als je geen christelijke gelovige bent, kun je van de problemen en vragen en hun behandeling in dit boekje toch heel wat opsteken. Zelfs misschien de kunst om in het diepe te springen en te ervaren dat diepe waarheid vinden ons altijd opeist.
Soms kun je veel leren van mensen die op het eerste gezicht misschien ‘vreemde’ denkbeelden analyseren waar je het niet zonder meer of zelfs helemaal niet mee eens bent. Kierkegaard is daar een typisch voorbeeld van.
Een plezier om te lezen.