Kernwoorden: aarde, ancient, apostle, April DeConick, boekje, brandstof, buitenkerkelijke, elementen, Empedocles, Empedokles, erfenis, esoterische traditie, evenwicht, Fibonacci, gedachten, historische context, illustraties, Judasfilms, kerntoespraken, kringen, magic, mens, mystery, oerbron, Parmeneides, Parmenides, Peter Kingsley, philosophy, plaatsen, pythagorean, realisering, reality, revolutionaire ontdekkingen, sethiaanse, Sethianen, slimheid, soefisme, studies, taal, verborgen, visie, visualisering, voorstellingswereld, vroegchristelijke, Westerse cultuur, wetenschappelijke, Zen-meesters
Onder meer op deze pagina:
- Inleiding
- Ancient Philosophy, Mystery and Magic: Empedocles and Pythagorean Tradition
- Verborgen plaatsen van wijsheid: Een revolutionaire visie op de wortels van onze beschaving: De erfenis van Parmeneides
- Reality
- A Story Waiting to Pierce You: Mongolia, Tibet and the Destiny of the Western World
- Ten slotte
Inleiding
De eerste aantrekkingskracht van Peter Kingsley’s werk raakte mij bij het lezen van zijn laatste boek tot dan toe, Reality, tijdens een vakantie en kort daarna in het najaar van 2007. Ik moet hem overigens eerder ontmoet hebben op het Symposium in de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam ter gelegenheid van de 80e verjaardag van Gilles Quispel, mijn promotor (het moet dus in 1996 geweest zijn), waar hij een lezing hield over het hermetisme. Die specifieke lezing herinnerde ik mij merkwaardig genoeg niet (twee andere inleiders waren de Fransman Jean-Pierre Mahé, kenner van het hermetisme, en Heleen de Jong, zeer gewaardeerd kenner van de alchemie), en zijn persoon evenmin.
Dat veranderde na lezing van zijn dikke boek echter meteen, en diepgaand. Hij bleek een overtuigende uitleg te kunnen geven van de teksten van Parmeneides en Empedokles, en hun samenhang met Pythagoras voor hen en diverse stromingen na hen. Evenals van de merkwaardige wijze waarop hun waardevolle basis van de Westerse cultuur was verborgen onder de laag van nieuwe interpretaties die er door Plato en Aristoteles aan waren toegekend. Peter Kingsley legt een wereld voor ons open, en maakt tegelijk op zeer krachtige wijze duidelijk dat de boodschap van Empedokles (en Parmenides en hun leerlingen) opnieuw zo aktueel is dat wij om de essentie van onze cultuur te redden, er niet om heen kunnen naar hen te luisteren en hun oorspronkelijke traditie in ere te herstellen. Dat is nogal wat.
Daarna las ik Verborgen plaatsen van wijsheid en tenslotte zijn oudste boek, de dissertatie Ancient Philosophy, Mystery and Magic. Peter Kingsley is gelauwerd om zijn wetenschappelijke fundering en prestaties; op dat punt kunnen we hem alleen bewonderen en volgen. Maar wat met zijn aktualisering van die oude traditie van reeds afgeschreven “pre-socratici”? De lezingen en workshops die Peter Kingsley gaf, leidden de laatste jaren tot een veelheid aan CD’s en DVD’s waarin hij een en ander toelicht. Ook die ervoer ik als erg indrukwekkend. Tegelijk volstrekt overtuigend, in een haast ‘logisch dwingende’ zin, en cultuurvernieuwend, maar dan wel op een diep niveau waarop een andere visie op de oorsprong van onze Westerse cultuur, cultuurkritiek en cultuurverandering, en een heel nieuwe persoonlijke urgentie en gerichtheid samengaan.
Ancient Philosophy, Mystery and Magic: Empedocles and Pythagorean Tradition
Empedokles is vooral bekend als ‘uitvinder’ van de theorie van de vier elementen. In dit boek reconstrueert Peter Kingsley zowel de theorie van Empedokles als de receptiegeschiedenis ervan, zover de gegevens dat toelaten. Het voert veel te ver om hier alle details of zelfs de grote lijnen weer te geven, maar hier wordt duidelijk dat Peter Kingsley zich buitengewoon verdiept heeft in de beschikbare gegevens, en er in slaagt die in een nieuw licht te zetten dat merkwaardig genoeg veel aktueler lijkt dan de versimpelde visies die er later uit afgeleid zijn.
Empedokles, Pythagoras, Parmeneides en hun verwanten hebben niet alleen de grondslagen gelegd voor onze natuurwetenschappen en daarmee voor onze Westerse cultuur, maar zij waren zich dat volgens Peter Kingsley ook bewust. Hij toont ook aan dat Plato en Aristoteles uit alle macht gepoogd hebben Parmenides als hun geestelijke vader voor stellen, niet omdat ze hem echt volgden maar omdat ze het gezag dat hij had, graag voor hun eigen interpretaties wilden ‘lenen’. In dit boek wijdt Kingsley over de consequenties van zijn ontdekkingen niet verder uit. Dat zou hij uitgebreid in latere doen. Maar wel laat hij hier al zien dat er allerlei kanalen geweest zijn die de oorspronkelijke opvattingen van met name Empedokles (leerling van Permeneides) doorgegeven hebben aan latere generaties, vooral via het hermetisme in Egypte en het soefisme in Turkije en Perzië.
Verborgen plaatsen van wijsheid: Een revolutionaire visie op de wortels van onze beschaving: De erfenis van Parmeneides
Peter Kingsley onthult in dit boek de authentieke achtergronden van Parmeneides en Empedokles. Zij waren priesters-genezers volgens de traditie van Apollo. En zij praktiseerden de incubatie, het zich inkeren in stilte, om zodoende de aanwijzingen van de goden te vernemen. Parmeneides en Empedokles zagen zich niet alleen voor hun natuurwetenschappelijke ontdekkingen als ontvangers van deze aanwijzingen maar ook voor de wetten voor de samenleving die zij ontvingen en doorgaven. En ook hun leerlingen, evenals andere bezoekers van de grotten of andere plaatsen waar incubatie plaats vond, ontvingen aanwijzingen voor genezing of andere situaties. Peter Kingsley beschrijft de geweldige indruk die deze ontdekkingen op hemzelf maakten, mede door de omstandigheden waaronder dat plaatsvond. (Hij vertelt hierover ook een en ander op de CD’s en DVD’s met lezingen, te vinden op zijn site, zie boven.) En dat hij tot de ontdekking kwam dat deze aanwijzingen nog steeds gegeven worden, sterker, dat hij geroepen is om deze oude traditie opnieuw tot leven te wekken. Omdat we nu aan het einde zijn gekomen van de Westerse beschaving, en de essentie ervan doorgegeven moet worden aan degenen die haar meenemen naar een volgende beschaving. Dat klinkt rijkelijk esoterisch, en dat is het ook, maar niet in een onduidelijke betekenis. Peter Kingsley gelooft echt dat wij er goed aan doen de uitwassen van onze Westerse beschaving tegen het licht te houden van de bedoelingen die de oorspronkelijke grondslagleggers ervan hadden: wetenschap en filosofie zouden ten dienste van de goden moeten staan, en niet los ervan.
De precieze betekenis daarvan is nog niet in alle opzichten duidelijk, en is ook niet voor iedereen bedoeld. Maar die betekenis zal zich ongetwijfeld openbaren voor wie er open voor staat, aldus Kingsley, die nadruk legt op het tijdelijk karakter van het herstel van de oorspronkelijke traditie van Parmeneides en Empedokles: als dat herstel klaar is en de herstelde traditie zijn overgangsfunctie voltooid zal hebben, kan zij probleemloos verdwijnen tot er weer een tijd komt waarin zij een belangrijke functie zal moeten uitoefenen. Kingsley is niet uit op uiterlijke macht, of macht in kleine kring, integendeel: hij is geroepen om te dienen en dat geldt ook voor wie dat met hem delen.
Ondertussen worden allerlei elementen van de oorspronkelijke traditie wel steeds duidelijker, en ook dat die een kritische zowel als vruchtbare blik op onze Westerse cultuur, niet minder op de overgang naar een nieuwe cultuur, en uiteindelijk ook op de dialoog met andere culturen, mogelijk en zinvol maakt.
Reality
In dit dikke boek behandelt Peter Kingsley de traditie en vooral de teksten van Parmeneides, Empedokles en Gorgias nog eens van binnen uit, zoals hij ze ervaar. Dat levert een dwingend betoog op waarbij voortdurend ons slapende bewustzijn en denken op hun kop worden gezet en wakker geschud. Tegelijk biedt hij een uiteenzetting van de visie op hoe de wereld in elkaar zit, met als een van de belangrijkste aspecten dat de werkelijkheid weliswaar voortdurend verandert, maar niettemin één is. Hoe die eenheid en veelheid kunnen samengaan is dan uiteraard een spannende vraag, waarop het antwoord beslist niet door rationaliseren (dat velen als het toppunt van de Westerse cultuur beschouwen) gevonden kan worden, het vraagt luisteren naar de eeuwigheid, die ons bewust wordt als we ons aan ‘haar’ toevertrouwen. En daar kunnen stilte en toewijding aan bijdragen.
Het is opnieuw niet doenlijk alle elementen recht te doen in een kort overzicht. Wel kan gezegd worden, dat zij die deze oude tradities en teksten wetenschappelijk bestuderen, net zo min om de informatie en interpretaties van Peter Kingsley heen kunnen als zij die uit zijn op betekenissen en aanspotingen voor onze tijd, en voor ons zelf, vooropgesteld dat we bereid zijn ons voor de boodschappen open te stellen die ons dan te wachten staan.
Aan Kingsley zal het niet liggen. Niet alleen is zijn betoogtrant en is zijn kennis indrukwekkend en bijna dwingend (en soms smekend, zoals op zijn belangrijke 2 CD’s The Language of the Birds and the Secrets of Depression). Maar hij probeert ons voortdurend te verleiden nu eens niet alles in te kaderen in onze alledaagse vooroordelen maar de werkelijkheid te ontdekken, inclusief het illusionaire karakter van veel van wat daarvan deel uitmaakt, sterker: dat van de realiteit en zijn vertolkers een wezenlijk deel uitmaakt. Ga er eens aan staan, en laat u betoveren en onderrichten!
Hier kunt u iets leren wat u niet gauw elders in de Westerse cultuur (meer) kunt vinden, en wat niettemin fundamenteel voor elk bestaan mag heten. Je kunt het sjamanisme noemen, of magie, of soefisme, of hermetisme, maar om de naam gaat het niet, het gaat om het toelaten van en luisteren naar en deel worden van de werkelijkheid waar we allang deel van uitmaken maar die we afgeleerd hebben te zien door de bril van vooroordelen die in onze Westerse cultuur over het zicht op haar oorsprong en op haar verhouding tot en plaats in die werkelijkheid is gelegd. Laat u echt uitdagen, en kom dan verder.
A Story Waiting to Pierce You: Mongolia, Tibet and the Destiny of the Western World
In dit fascinerende vervolgwerk uit 2010 maakt Peter Knigsley zijn belofte waar dat een hij de wortels van de oude Griekse cultuur, met name via Pythagoras, zal laten zien in connectie met het nog oudere sjamanisme van Mongolië, dat niet alleen aan de bron van de Westerse beschaving lijkt te staan maar ook van de cultuur van Tibet en van de Indianen van Amerika.
Uit de noten komt dit verband historisch gezien, onmiskenbaar naar voren, op de van Peter Kingsley bekende briljante wijze: hij heeft een (qua talen en vakgebieden) onvoorstelbaar uiteenlopende verzameling bronnen zo goed gelezen en de informatie eruit zo knap in beeld gebracht dat de verbanden sterk tot ieders verbeelding beginnen te spreken.
De bewijzen zijn overvloedig, en tussendoor ontkracht hij ook nog vele tegenargumenten. Niet dat zijn thesen in alle opzichten al gemeengoed zullen zijn in de diverse vakgebieden die hij betreedt, maar zijn beweringen worden zodanig met feiten onderbouwd dat er alle aanleiding in die richting verder te werken. Met andere woorden, zijn these is krachtig en geloofwaardig.
Tot zover de noten. Het eerste deel van dit boek is een poëtisch essay, dat met krachtige stijlmiddelen ons bewustzijn doordringt van de werkelijkheid die Peter Kingsley ervaren en ontdekt heeft. Dat roept een vraag op: is het gebodene meer dan een spel met thesen en woorden? Voor de auteur zeker. Hij beschouwt zich als iemand die ten koste van zijn levensinspanning en levenswerk geroepen is om onze Westerse cultuur die de verkeerde richting is ingeslagen, te herstellen vanuit het besef van de levende bronnen ervan, de goden die spreken en handelen door de stichters van culturen zoals Pythagoras, Parmenides, Empedokles dat van onze Westerse cultuur zijn geweest (geholpen en daartoe aangezet door een gezondene uit Mongolië, naar hier blijkt).
Want voor Peter Kingsley staat de Westerse cultuur op het punt onder te gaan aan haar eigen dwaasheid. En hij ziet zich als geroepene – in wezen ook een godsgezant – om althans enkelen over te halen mee te gaan naar een volgende beschaving die een nieuwe poging tot beleving van de wensen van de goden kan doen. Dat zijn geen kleine woorden natuurlijk, en daarom is het belangrijk goed te luisteren naar Kingsley en naar de tekens die ons persoonlijk gegeven worden, om te kijken wat onze persoonlijke taak of taken zijn. Wat we niet begrijpen, hoeven we niet te realiseren. Maar wat we wel begrijpen, kunnen we pogen in kaart te brengen of liever te gebruiken om de werkelijkheid opnieuw in kaart te brengen, want beide aspecten zijn elementair bij het scheppen en ontwikkelen van culturen.
Kingsley is iemand die ons van grote lijnen bewust maakt die in de dominante stromen van onze cultuur vergeten zijn. En hij wijst op de noodzaak van vernieuwing, op een dwingende manier die nieuwsgierig maakt om te kijken welke praktijken daarbij horen. Zodat we ons theoretisch en praktisch kunnen laten ‘in-formeren’ tot bewuste mensen op weg naar culturele vernieuwing die zo diep geworteld is als maar kan. Met alle dilemma’s, vragen en ethische keuzes die daarmee verbonden zijn. Geen geringe opgave maar wel een uitdaging om op zijn minst goed kennis van te nemen en zo mogelijk aan bij te dragen waar dat zinvol kan, gezien eigen mogelijkheden en beperkingen en gezien de aanslujitingsmogelijkheden die er nu of binnenkort wellicht geboden worden.
Kortom, Kingsley maakt het de lezer niet gemakkelijk maar geeft tegelijk heel veel aanknopingspunten waar je niet zomaar om heen kunt, en die misschien heel goed vruchtbaar te maken zijn. Aanbevolen!
Ten slotte
Het bovenstaande is maar een bescheiden poging om iets van de inhoudsrijkdom en het belang alsmede van de overtuigende en waardevolle boodschap die Peter Kingsley in zijn werk overdraagt, aan de orde te stellen. Ik ben benieuwd naar reacties, want niet alleen Peter Kingsley’s uiteindelijke interpretaties zijn dat waard maar zijn (historische, wetenschappelijke) kennis en uitleg van de oude Griekse tradities zonder meer ook.
