Henk Smeijsters laat in zijn boek (151pp., ISVW, nieuw € 19,50) haarscherp de dwaasheid zien van de opvatting dat economische groei voor alle problemen in de toekomst wel een oplossing zal bieden. Het alternatief is niet dat we breder kijken en ons heil niet verwachten van die oplossing die slechts een droom is. Als we de droom doorprikken, en dat zal gebeuren zodra we de naaktheid van deze keizer niet alleen zien maar aan den lijve ondervinden, of eerder als we de dwaasheid van ons geloof in de kleren van de keizer doorkrijgen, dus als we die droom doorprikken, dan zullen we het met de werkelijk aanwezige middelen moeten doen voor ons levensonderhoud, voor ons sociale voortbestaan en voor het vinden van een evenwicht met de rest van de natuur op aarde die zo dwaas wordt uitgebuit door ons. Die uitbuiting is een regelrecht gevolg van het huidige “groeidenken”, dat de mooie naam neoliberalisme heeft maar in wezen een vermomde veelvraat is waarvan slechts een minderheid echt profiteert en die grote delen van mensheid en nog meer van de rest van de natuur uitbuit en opeet.
Meer zeg ik maar niet over dit heel erg duidelijke boek. Helder geschreven en met voorbeelden die voortdurend verwijzen naar de beste schrijvers over de verschillende aspecten van dit onderwerp, en met een groot historisch en menselijk inzicht. Hoewel dit boek een boek van woorden is, nodigt het uit om belangrijke persoonlijke, maatschappelijke, politieke en culturele wissels om te zetten. Als dat in de geest van deze auteur gebeurt, dan raken we hopelijk uit de droom van de economische groei als oplossing voor alle vraagstukken in cultuur en maatschappij. Natuurlijk blijven er dan nog genoeg vraagstukken over. Maar daar hebben we dan tenminste aandacht voor in plaats van de nep-problemen en nep-oplossingen van de neoliberale luchtfietsers. Niet dat hun halve waarheden niet half kloppen maar ze zijn te eenzijdig, en missen daardoor werkelijkheidswaarde. Terwijl de problemen om oplossing schreeuwen.
Smeijsters heeft een onvoorstelbaar helder en belangrijk boek geschreven, dat in veel discussies een centrale rol kan spelen ten goede: vermijden van evidente dwaasheden en aandacht krijgen voor wat werkelijk van waarde is en kan blijven. Het vraagt wel om een enorme verandering van het heersende opvattingen in de politiek en economie, en dus om bescherming voor het gesprek en nadenken hierover, juist van de velen die van goede wille zijn maar inzicht en bijbehorende argumenten en keuzemogelijkheden in praktijk willen brengen. Geen lichtvaardige of goedkope verandering; geen nieuwe ideologie maar openheid voor wat er echt aan de hand is en voor hoe die ontwikkelingen “ten goede” doorgemaakt en gestimuleerd kunnen worden. Geen sinecure maar uiterst waardevolle aandacht voor kwaliteit boven kwantiteit.
Boudewijn Koole, augustus 2022
