(Twee korte teksten van deskundigen gepubliceerd in het dagblad Trouw en ook verder op internet te vinden; ik plaats deze teksten omdat het tot nu toe bestaande maatschappelijk systeem niet goed meer werkt. Om met ombudsman Reinier van Zutphen te spreken: “De overheid is een machine geworden.” Trouw 31 oktober 2019. En omdat de gevolgen van de corona-epidemie voor iedereen beter opgevangen kunnen worden met gebruikmaking van de voordelen van het basisinkomen.)
1
OpinieEconomie
Rutte moet nood-basisinkomen invoeren om als groot staatsman de boeken in te gaan
De kabinetssteun voor zelfstandigen in de coronacrisis is een goede aanzet tot een basisinkomen. Dat schrijft Alexander de Roo, voorzitter van de Vereniging Basisinkomen. Hij ziet genoeg politieke steun voor een volledig basisinkomen.
Alexander de Roo 6 april 2020
Mark Rutte is eind 2020 tien jaar ¬minister-president. Hem kennende wil hij nog wel vier jaar door. De uitdagingen waarvoor hij staat, worden steeds groter: klimaat, migratie, stikstof, meer ongelijkheid en nu corona.
Een deel van de zelfstandigen krijgt in de crisis een voorwaardelijk basis-inkomen. Een mooie eerste stap, maar wel met bureaucratische complicaties. Bovendien zullen mensen die tijdens deze crisis niet in beeld zijn, inkomsten missen. Het is een illusie dat het huidige pakket iedereen bereikt.
Waarom niet gewoon een tijdelijk basisinkomen – zolang de coronacrisis duurt – voor alle zelfstandigen? Of ¬beter: voor iedereen die inkomsten -misloopt? Honderdduizenden onder¬tekenden hier al petities voor.
Complex systeem van toelagen
Ik lees in het door VVD-prominent en hoogleraar Roelof Salomons -geschreven essay over belastinghervorming, ter voorbereiding van het verkiezingsprogramma: “Voor liberalen is het helder: het sociale stelsel is een vangnet voor wie echt niet kan. (-) Er is echter een hele industrie ontstaan rondom ons complexe systeem van toeslagen en voorzieningen. Tijd om terug te gaan naar de tekentafel. Ook hier een suggestie die zowel sociaal rechtvaardig is als financieel solide: het universeel ¬basisinkomen. Het is een oplossing waar traditioneel links en rechts elkaar kunnen vinden, want het brengt de prikkel om te werken terug.”
Forum voor Democratie heeft het Centraal Planbureau het basisinkomen laten doorrekenen. De kosten vallen reuze mee, het basisinkomen is goed betaalbaar. Lagere inkomens en middeninkomens gaan er in doorsnee op vooruit, hogere inkomens gaan er 2 of 3 procent op achteruit.
Combineren met basisbaan
D66 laat het CPB nu rekenen aan ¬Basisinkomen 2.0. Voor de zomer komen de resultaten. Het Sociaal en Cultureel Planbureau kijkt naar de zachte kanten van het basisinkomen: minder stress, meer welzijn en betere gezondheid. GroenLinks is het positiefst over het basisinkomen. In de PvdA blijven ze aan de basisbaan vasthouden, maar die kun je combineren met het basisinkomen. Het CDA houdt ook vast aan dit idee, maar ook CDA-kiezers zijn in ¬toenemende mate voor invoering.
Als Mark Rutte de geschiedenis wil ingaan als een groot staatsman zoals Thorbecke, dan moet hij nu een nood-basisinkomen invoeren en dat tijdens de volgende kabinetsperiode vervangen door een structureel basisinkomen. Dat geeft iedereen waardigheid.
2
Maak aftrek, toeslagen en uitkeringen overbodig met basisinkomen voor iedereen
Vervang het stelsel van toeslagen, aftrek en uitkeringen door een basisinkomen, bepleit financieel adviseur Sytze de Boer.
Sytze de Boer 4 december 2019
De president van De Nederlandsche Bank vindt het Nederlandse belastingstelsel te complex. Hypotheekrenteaftrek en belastingvrij sparen voor pensioenen verstoren de economie. Daar zit wat in. Sterker nog: het geheel van onze wetten en regels op financieel-economisch terrein kan simpeler.
De overheid corrigeert de marktwerking, omdat anders de economisch zwakkeren niet overleven. Ze doet dat via onder andere de AOW, de bijstand en uitkeringen bij werkloosheid en arbeidsongeschiktheid. Dat is een groot goed, maar daar staan wel nadelen tegenover. Werknemers zijn verplicht om voor pensioen te sparen. Ontvangers van een uitkering hebben sollicitatieplicht. Ons belastingstelsel is complex en kent veel vrijstellingen. Om het geheel compleet te maken, zijn vijf miljoen huishoudens aangewezen op toeslagen. Het gevolg is een uitgebreide bureaucratie, waar lang niet alle burgers de weg kennen.
Dat complexe geheel van wetten en regels is desastreus voor de creativiteit in de samenleving. Veel mensen willen graag een bedrijf beginnen, maar zien op tegen het oerwoud van regels. Of willen een zieke buur helpen, maar schrikken terug voor mogelijke (financiële) consequenties. Goede bedoelingen stikken in de brij van regels.
Schrap verplichting te sparen voor pensioen
Dat kan anders. Een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen vanaf achttien jaar zou het stelsel een stuk eenvoudiger maken. Maak de hoogte van het basisinkomen gelijk aan die van een AOW-uitkering, en de AOW-leeftijd kan met pensioen. Schrap de verplichting om te sparen voor pensioen, en de pensioenleeftijd is eveneens verleden tijd. De pensioenpremie die werkgevers nu overmaken naar de pensioenfondsen, gaat rechtstreeks naar de werknemer en wordt belast.
Werknemers bepalen dan zelf of ze sparen voor pensioen, vanuit het netto inkomen. De vrijstelling in box 3 van het opgebouwde pensioenvermogen vervalt. Daarvoor in de plaats komt een vrijstelling die is afgestemd op de opbouw van een bescheiden aanvullend pensioen. Een vrijstelling die meebeweegt met de leeftijd van de belastingplichtige. De AOW gaat op in het basisinkomen en alle overige uitkeringen, de toeslagen en de sollicitatieplicht vervallen. Door het belasten van de pensioenpremie en het schrappen van toeslagen, ontstaat ruimte voor een verhoging van het basisinkomen met zo’n 200 euro per maand.
Minder geld rondpompen
In plaats van de heffingskortingen in de belastingen komt er een heffingsvrije voet die gelijk is aan de hoogte van het basisinkomen. Mensen die alleen een basisinkomen hebben, betalen daardoor geen inkomstenbelasting meer. Het basisinkomen kan zo netto worden uitgekeerd, wat leidt tot minder rondpompen van geld.
Boven de heffingsvrije voet volstaat een uniform tarief. Werkenden weten meteen hoeveel ze netto overhouden van hun loon.
Hoe hoog dat tarief moet zijn, is nog de vraag. De overheid bespaart op een groot aantal terreinen. De bureaucratie wordt aanzienlijk kleiner. Andere uitkeringen en toeslagen vervallen. Al die besparingen worden ingezet voor de financiering van het basisinkomen.
Naast die besparingen zal er echter ook een redelijk hoog belastingtarief in de inkomstenbelasting nodig zijn om het basisinkomen te financieren. De grote vraag is hoeveel mensen gaan werken naast het basisinkomen. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat het overgrote deel van de werkenden zal blijven werken. Verder mogen we verwachten dat door het wegvallen van een verstikkende bureaucratie de creativiteit in de samenleving juist wordt gestimuleerd. Daardoor kunnen hopelijk veel mensen die nu aan de kant staan, een meer zinvolle bijdrage leveren aan onze samenleving.
