Voor wie ongeluk ervaren, is echt geluk bestemd. Want je bent al deel van het ene wonder dat bestaat en kunt dat blijven. Zo luidde het een kleine eenentwintig eeuwen geleden in de mond van Jezus volgens het evangelie van Matteüs. Daarover enkele notities, een * verwijst naar de korte toelichting van begrippen onderaan.
Je bent verbonden met je hart en zo met het hart, de kern, van het heelal. Want hemel* en aarde, geest en lichaam, hart en leven, zijn geen gescheiden werelden: wie ze als absoluut gescheiden voorstelt, leeft in een illusie. Alle werelden – groot of klein – zijn samen één. En vanuit de kern* of verbonden met hun kernen is en komt alles goed, ook al is de weg onzeker of onduidelijk of loopt die via kleine of grote of zelfs de diepste afgronden van de ervaring: armoede, ziekte, onvolmaaktheid, dood, verdriet, zwakte, onrecht, onbegrip, harteloosheid, oneerlijkheid, onbetrouwbaarheid, bedrog, vernedering. Of gescheidenheid van werelden.
Ik citeer de volgende woorden van Jezus:
“Laat de hemelse* rijkdom het allerbelangrijkste voor je zijn.
Elk mens kan licht uitstralen. Als je doet wat God* wil, dan zul je licht uitstralen. … Als je helemaal niet doet wat God* wil, dan is het licht in jou uitgegaan.
… Je kunt dus niet tegelijk voor God* en voor het geld leven.
…
Maak je geen zorgen …
En maak je geen zorgen …
Maak je dus geen zorgen. …
Maak je geen zorgen …
Maak je dus geen zorgen. Zeg niet: ‘Hoe komen we aan eten?’ of: ‘Hoe komen we aan drinken?’ of: ‘Hoe komen we aan kleren?’ Met die dingen** houden de mensen zich bezig die God* niet kennen. … Houd je bezig met Gods* nieuwe wereld en doe wat God* van je vraagt. Dan zal God* je die andere dingen ook geven.
Maak je geen zorgen over morgen. Bewaar die zorgen maar voor morgen. Je hebt het al moeilijk genoeg met vandaag.”
Uit Jezus’ Bergrede (Evangelie naar Matteüs; Bergrede hss. 5-7; deze citaten: 6:21-22, 23b, 24d, 25a, 25c, 27a, 28a, 31, 32a, 33-34 ; uit: Bijbel in Gewone Taal)
Bestaat dat echt: je geen zorgen maken voor morgen? Het echte geluk? Leef uit je licht, wees gedisciplineerd voor jezelf en vergevingsgezind voor iedereen, houd van je vijanden, val niet op, draag vandaag bij aan ieders leven en maak je geen zorgen over onbelangrijke zaken! Je bent en blijft vrij om samen voluit verlichte en menselijke mensen te zijn, ofwel Gods nieuwe wereld te helpen komen.
Die oproep van Jezus herinnerden zijn volgelingen zich, gedaan en herinnerd in een tijd dat zijn arme volksgenoten het slecht hadden en zijn land door de Romeinen bezet was, deels met hulp van rijkere of collaborerende landgenoten. En hoewel de heersende partijen helemaal niet met zich lieten spotten, ervoeren zijn volgelingen zijn visie en gedrag als echt en betrouwbaar, en brachten die ervaring en trouw verder. Samengevat: uiterlijke zaken en verhoudingen staan niet per se diametraal tegenover innerlijke maar vinden samen met de laatste hun heelheid en hun voltooiing in die harmonie die de uiteenlopende aspecten tot de grootste bloei brengt. Niet door louter exclusiviteit in denken en handelen, maar ook door inclusiviteit. Niet door forceren maar door afstemming. En ja, dat kost je leven net zo goed als dat het nieuw leven schept en schenkt; leven en dood zijn processen die niet zonder elkaar bestaan. En ja, dat lijkt soms uitsluitend vernietiging – maar die heeft altijd een andere kant. Dat mag verbondenheid en vertrouwen heten waarin je deelt, inclusief de rijping van ervaring die onderdeel van het leven kan zijn, nauw verbonden met de afstemming ook op noden** die zichtbaar worden.
Ik maak daarbij nog twee opmerkingen. 1 Rijkdom en macht zag Jezus wel als middelen van rechtvaardig bestaan voor individu en gemeenschap, maar niet minder als gevaar (onevenwichtige verhoudingen door gehechtheid aan rijkdom en macht of aan wat dan ook) voor individu en gemeenschap op weg naar echt geluk. 2 De verwerkelijking van geluk zagen Jezus, zijn leraar Johannes de Doper, en hun leerlingen en verwanten allereerst in afstemming van de aarde op de hemel* als eerste voorwaarde en als eerste onderdeel van het geluk en het heil (waartoe rechtvaardigheid en bloei in materiële zaken uiteraard ook behoorden). Die afstemming en de gevolgen daarvan omvatten vele aspecten van spiritualiteit (contact tussen hemel* en aarde, beleving daarvan in visioenen over van alles in hemel en op aarde, liederen, muziek, reizen in de verbeelding, bijzondere ervaringen en vele meer) die bestaande patronen kunnen doorbreken of vernieuwen. Want die beperken zich onder het mom van de kennis van de waarheid en van het algemeen belang soms tot wat godsdienst en politiek voor zichzelf wenselijk achtten – tot in de samenstelling van heilige geschriften en tradities toe. Openbaringen in de zin van de genoemde afstemming zullen echter nooit ophouden; schriftgeleerden en ideologen van godsdienst en politiek zijn schakels in het overbrengen en uitleggen van die stroom van openbaringen, maar niet de enige schakels. Ieder die er voor open wil staan, is al zo’n schakel; overigens evenmin een schakel die voor anderen dan voor zichzelf hoeft te spreken, dus evenmin een schakel die meer waarheid in pacht heeft dan die zij of hij zelf heeft ontvangen. Voor meer waarheid is (permanente) afstemming het parool. Wat een wonder!
* Toelichting van de gebruikte woorden. De hemel is de bron van de aarde, tussen hemel en aarde is een permanente wisselwerking in allerlei vormen. Alle dingen zijn met elkaar verbonden, de kern van die verbinding kan allerlei namen hebben of op allerlei manieren omschreven worden, hoewel taal nooit toereikt om de diepte van de betekenis van de kern voor het geheel en van alle wisselwerkingen te beschrijven. God is de naam voor die kern als levende – en dus zelf ook veranderende – bron. De werkelijkheid is een wonder, niet louter voorwerp van beheersing door de mens, al heeft die behalve wetenschap en techniek ook taal en andere manieren om met de werkelijkheid om te gaan – vanuit het respect dat het ene onderdeel aan het andere verschuldigd is, en in het besef dat er oneindig veel mogelijkheden voor dat ‘omgaan met’ bestaan. Je kunt je wil op de kern afstemmen, of volhouden dat je een eigen wil hebt en geheel zelfstandig kunt verwerkelijken. Het laatste brengt innerlijke en uiterlijke strijd mee, de overgave aan het eerste brengt rust, vertrouwen, betrouwbaarheid mee zonder kramp dat het allemaal van jou moet komen. Je bent verbonden met de kern.
** Vooronderstelling bij deze woorden is de dagelijkse onderlinge solidariteit binnen iedere gemeenschap binnen het voornamelijk uit armen bestaande volk als geheel die in de gebieden en kringen waar Jezus zich bewoog de norm waren, alleen al omdat zonder die noch gemeenschap noch enkeling zouden hebben kunnen overleven. Daarnaast waren er rijken die door Jezus aangespoord werden hun rijkdom ook in die geest te delen. Over echte rijkdom gesproken!
