Volwassen worden beschouw ik na lang overwegen (de aanleiding was een opmerking van mijn zus Jopie; waarvoor dank) als een bestaand ideaal dat door niemand gemeten kan worden maar het tegendeel ervan wel. Anderen kunnen zien waar jij (evident of mogelijk) geen rekening mee houdt als het om of over jou gaat, of over anderen. Het ideaal zou dan zijn dat je je zo gedraagt dat je rekening houdt met hoe anderen over je denken, in de zin dat je je gedrag voor eigen rekening neemt. Het begint er dus mee dat je zo over jezelf leert nadenken dat je jezelf leert kennen en ook nog dat je je waarschijnlijke reacties op de buitenwereld leert kennen, en dat je je zo gedraagt dat anderen je daarop kunnen aanspreken. Een belangrijk volgend probleem is dat er natuurlijk veel stille pijnpunten zijn in ieders karakter, onder meer door vroegere ervaringen, waar je niet mee te koop loopt maar die toch een rol spelen, al verberg je ze ook voor jezelf zoveel mogelijk. Maar als je die niet kent, dan kun je er ook geen rekening mee houden. Dus hoort bij volwassenheid ook dat je met de stille kwetsbaarheid van anderen rekening houdt, lijkt mij.
Maar het is wel duidelijk dat er zoveel visies op volwassenheid zijn, als er individuen zijn, want ieder heeft dus zijn eigen volwassenheid of gebrek daaraan. Je kunt er geen maatstaf voor aangeven die meetbaar is zonder het iedere keer opnieuw bevestigd te zien, waarbij je nieuw gedrag nooit moet uitsluiten. Onvolwassenheid kan in het tegendeel verkeren en omgekeerd ook. Volwassenheid geldt dus ook per soort beleving, onderwerp, enzovoort.
Is het iets anders dan de bereidheid om een open oog voor jezelf en anderen te hebben, en voor wat verder nog op je weg komt? En onvolwassenheid het je onnodig afsluiten voor wat jezelf of anderen ervaren of nog zouden kunnen ervaren? Ook volwassenheid is dan nooit af.
Toegepast op onszelf: het zou kunnen zijn dat een van ons of onze familieleden ervaringen heeft gehad die wij niet kennen, en waar we misschien ook beter niet nieuwsgierig naar kunnen zijn. Want soms is het respectvoller en beter om oude of nieuwe pijn ongenoemd te laten zonder dat je het bestaan ervan ontkent of alle ruimte ervoor onmogelijk maakt.
Omgekeerd is het al moeilijk genoeg om zaken die bekend zijn als problematisch uit het verleden, een plek te geven in de gezamenlijke herinnering. Dat geldt zowel voor oorlogen tussen landen als persoonlijk leed bij jezelf, of bij naasten of iets verdere naasten.
Een leerpunt voor mij is zeker om nooit een ander verantwoordelijk te houden voor door mij veronderstelde redenen voor haar of zijn gedrag. Het kan immers altijd zijn dat die bij de ander heel anders liggen, niet in dezelfde context staan enzovoort. Ik kan bovendien altijd als dat erg wenselijk is in de situatie, gewoon zeggen wat ik op prijs zou stellen zonder de verantwoordelijkheid te nemen voor wat die ander precies voor redenen heeft, en van de ander de verantwoordelijkheid af te nemen voor het uiterlijke gedrag waarmee hij of zij te koop loopt en dat ik bijvoorbeeld irritant vind.
Volwassenheid lijkt in die zin iets te maken te hebben met ruimte aan elkaar laten. Maar in een persoonlijk contact kun je gelukkig vragen wat de ander bedoelt, als je daar een vraag over zou hebben. Dan wel of de ander iets en zo ja, wat de ander heeft, als je een zorg of vraag of ander aandachtspunt bij die ander veronderstelt.
En waarschijnlijk zijn er nog heel wat meer belevingen van volwassenheid?
(Later vervolg:)
Als eenmaal is vastgesteld dat volwassen niet alleen van buiten beoordeeld kan worden – hoewel uiterlijk gedrag er uiteraard een aspect van is – maar ook een innerlijke ontwikkeling veronderstelt die misschien deels herkenbaar blijkt maar ook deels niet omdat zij nog ‘in de knop’ verborgen is, kan het accent bij het spreken over volwassenheid nog duidelijker gelegd worden op de permanente groei en groeikracht die er aan verbonden is. Als volwassenheid niet een vast ideaal is waaraan je af meet of iemand (of iets) daaraan beantwoordt, dan toch wel een groeistreven. Waarbij zoveel soorten elementen, karakters, gedragspatronen, opvattingen, verschijningsvormen een rol kunnen spelen, dat het enige voor volwassenheid verder kenmerkende is, dat het naar optimale eigen groei en optimale groei van anderen en het andere streeft. Mijns inziens houdt volwassenheid niet in dat jij de enige bent die uit dit proces als overwinnaar tevoorschijn mag komen. Volwassenheid houdt de mogelijkheid en de erkenning in dat anderen ook volwassen zijn, ofwel op weg daarheen net als jij.
Dat betekent niet alleen het rekening houden met openlijke of stille pijnpunten van jezelf of anderen, door ervaringen die er nu eenmaal (kunnen) zijn, maar ook het open staan voor en delen van vreugde over de ontdekking van groeimomenten van jezelf en anderen, of van potentie daarvoor. En laten we ook niet vergeten dat naast opgroeien ofwel ‘wassen’ tot de volheid van je potenties (waarschijnlijk niet van alle maar dan toch minstens van die welke je wel helemaal realiseert, want dat is of bereikt je leven nu eenmaal per definitie, ook als je denkt dat het mislukt zou zijn in bepaalde opzichten) er ook altijd – laat of vroeg – een fase zal komen waarin sommige potenties niet verder groeien, of zelfs in kracht en mogelijkheden minder worden, tot het einde toe.
Volwassenheid is nooit af, stelde ik hierboven. Maar als een individu of entiteit ophoudt te bestaan, kunnen we moeilijk volhouden dat het of zij zich nog ontwikkelt. Alleen hangt de definitie van individu of entiteit zelf af van een visie op het geheel van alle wezens of entiteiten. En hoe volwassenheid in die visie wordt opgevat, is een volgende stap.
Voor mij is die stap echter geen luchtfietserij. Ik vertrouw er liever op dat de processen die ik zie, deel uitmaken van een groter geheel dat ik niet kan zien. Een geheel dat evenmin stil staat als de zich ontwikkelende werkelijkheid die ik ervaar.
